Dünya'dan 400 kilometre uzakta hayat nasıl geçiyor?

ABD'li astronotlar Suni Williams ve Butch Wilmore, geçtiğimiz haziran ayında Uluslararası Uzay İstasyonu'nda (ISS) sekiz gün geçirmek üzere Dünya'dan ayrıldı. Ancak Boeing Starliner uzay aracının geri dönüş için yeterince güvenli olmadığı yönündeki endişeler nedeniyle, Williams ve Wilmore'un geri dönüşü önce birkaç hafta gecikti ardından da 2025 yılına ertelendi.

İkili şu an dokuz astronotla birlikte ISS'in altı yatak odalı bir ev büyüklüğündeki yaşam alanında kalıyor. Williams, uzay istasyonunu "mutluluk mekânı" olarak nitelendirirken Wilmore da orada olduğu için "minnettar" olduğunu belirtti.

BBC News'e konuşan üç eski astronot, yörüngede hayatta kalmanın sırlarını açıkladı.

HER ANLARI PLANLI PROGRAMLI

Astronotların günleri Dünya'daki misyon kontrol birimi tarafından 5 dakikalık periyotlara bölünmüş durumda.

ISS sakinleri genelde erken kalkıyor. Saat GMT 6.30 sularında (TSİ 9.30) astronotlar ISS'in Harmony isimli modülünde bulunan telefon kulübesi büyüklüğündeki uyku kabinlerinden çıkıyor.

2009 ve 2011'deki iki uzay misyonu kapsamında uzayda toplam 104 gün geçiren ABD'li astronot Nicole Stott, "Kabinin içinde dünyanın en kaliteli uyku tulumu bulunuyor" dedi. Kabinlerin içinde ayrıca mürettebatın aile üyeleriyle temas kurabilmelerini sağlayan dizüstü bilgisayarlar ve fotoğraflar ya da kitaplar gibi kişisel eşyalar bulunuyor.

Astronotların banyoları da oldukça küçük, emme sistemi olan küçük bir kabin. Normalde uzayda ter ve idrar, içme suyu olarak tüketilmek üzere dönüştürülüyor. Ancak ISS'teki bir hata nedeniyle mürettebat şu an idrarı dönüştürmeden depoluyor.

"BÜYÜK VE HUZUR VERİCİ"

Ardından astronotların mesaisi başlıyor. Uçtan uca 109 metre uzunluğunda olan ISS'te zamanın çoğu istasyonun bakım işlerine ve bilimsel deneylere harcanıyor.

Chris Hadfield

2012-13 yıllarında gerçekleştirilen Expedition 35 misyonunun komutanı Kanadalı astronot Chris Hadfield, "İçerisi çok sayıda otobüs birbirine eklenmiş gibi. Yarım gün boyunca hiç kimseyi görmeden vakit geçirebilirsiniz. İnsanlar sürekli istasyonun bir yerinden öbürüne koşturmuyor. Büyük ve huzur verici bir mekân" dedi.

ISS'in içinde deneylere ayrılmış altı laboratuvar bulunuyor. Ayrıca astronotlar, vücutlarının bu zorlu fiziksel ortama verdiği tepkileri ölçebilmek için kalp, beyin ve kan takip cihazları takıyor.

Stott, "Bizler birer kobayız" dedi ve ekledi: "Uzay kemiklerinizi ve kaslarınızı hızlandırılmış yaşlanma sürecine sokuyor. Bilim insanlarının bundan öğrenebileceği çok şey var."

UZAY YÜRÜYÜŞÜ HERKESE NASİP OLMUYOR

Astronotlar, mümkün olduğu sürece misyon kontrol biriminin tahmin ettiğinden daha hızlı çalışmaya çabalıyor. Hadfield, "Amacınız beş dakika boş zaman bulmak. Ben boş zamanlarımda pencerenin önüne geçip dışarıdan geçen şeyleri izlerdim. Beste yapardım, fotoğraflar çekerdim ya da çocuklarım için bir şeyler yazardım" sözleriyle aktardı ISS'te geçirdiği günleri.

ISS'e giden astronotların çok azı, uzay yürüyüşü yapma fırsatı bulabiliyor. Hadfield, bunu iki kez yapabildiğini belirterek, "Evrenle aramızda plastik siperliğim dışında hiçbir şeyin olmadığı o 15 saat, hayatımın diğer herhangi bir 15 saati kadar uyarıcı ve uhreviydi" diye konuştu.

Ne var ki uzay yürüyüşü yapmak, uzay istasyonuna yeni bir şey katıyor; metalik uzay kokusunu.

METALİK KOKUNUN KAYNAĞI NE?

1991 yılında Sovyet uzay istasyonu Mir'de sekiz gün geçiren ilk İngiliz astronot Helen Sharman, "Dünya'da çok çeşitli kokular var; makineden yeni çıkmış çamaşır ya da temiz hava gibi. Ama uzayda tek bir koku var ve ona çok kolay alışıyoruz" dedi.

İstasyonun dışına çıkan uzay giysisi veya deney kiti gibi nesnelerin, uzaydaki güçlü radyasyondan etkilendiğini hatırlatan Sharman, "Radyasyon yüzeyde serbest radikaller oluşturuyor. Onlar da uzay istasyonunun içindeki oksijenle reaksiyona giriyor ve metalik bir koku yaratıyor" dedi.

Dünya'ya döndüğünde duyusal deneyimlerin değerini daha iyi anladığını da sözlerine ekleyen Sharman, "Uzayda hava yok. Yüzünüze düşen yağmur damlaları, saçınızı uçuşturan rüzgâr yok. Uzaydan döndüğümden bu yana geçen 33 yılda bu tür şeylere daha fazla kıymet veriyorum" ifadelerini kullandı.

UZAYDA TERLEYİNCE NE OLUYOR?

Özellikle uzun süre ISS'te kalan astronotların, mesailerinin arasında her gün 2 saat egzersiz yapması gerekiyor. Sıfır yer çekimi astronotların kemik yoğunluğunu azalttığından, spor salonunda bu etkiyi tersine çevirecek üç farklı egzersiz aleti bulunuyor.

Stott, kısaca ARED olarak bilinen İleri Dirençli Egzersiz Cihazı'nın squat, ağırlık kaldırma ve kürek egzersizleri için kullanıldığını belirtti. Mürettebat ayrıca kendilerini bağladıkları bantlarda yürüyüş egzersizleri yapıp dayanıklılık antrenmanı olarak dinamometreli bisiklette pedal çeviriyor.